Μερος 4ο : Η Αναμόρφωση στην Ελλάδα

Στην Δύση, το κίνημα της Μεταρρύθμισης, όπως ονομάστηκε, ακολούθησε τη φυσική του πορεία. Τον 17ο αιώνα, εμφανίζονται στην Αγγλία οι λεγόμενοι Πουριτανοί. Ήταν ένα κίνημα αναζωπύρωσης, με σαφή προσανατολισμό στην καθαρότητα και την δικαιοσύνη. Ξεπήδησε από την Αγγλικανική εκκλησία, η οποία είχε ήδη επηρεαστεί από το κίνημα της Αναμόρφωσης του Λούθηρου τον 16ο αιώνα. Στην ουσία, η εκκλησία της Αγγλίας ήταν μερικώς «Καθολική» και μερικώς «Μεταρρυθμισμένη», ενώ ήταν στενά συνδεδεμένη με την κοσμική εξουσία, γεγονός που οδήγησε στο κίνημα των Πουριτανών.

Οι επικρατούσες λοιπόν εκκλησιαστικές αρχές δεν αποδέχτηκαν την κίνηση των Πουριτανών και τους εξεδίωξαν! Οι τελευταίοι αναγκάστηκαν ν’ αποχωρίσουν κάνοντας τις δικές τους Βαπτιστικές, Κοινοτικές και Πρεσβυτερικές Εκκλησίες. Από Πουριτανούς όπως είναι γνωστό αποικίστηκε η Νέα Αγγλία…Η δίψα τους για ελευθερία τους οδήγησε στις ακτές του Νέου κόσμου. Οι αγώνες που έδωσαν κι εκεί οι Βαπτιστές κι άλλα αναμορφωτικά κινήματα, για τον απόλυτο χωρισμό εκκλησίας πολιτείας τους δικαίωσαν! Δεν είναι λίγες οι ομολογίες που εξαρτώνται από την κοσμική εξουσία, και καταλαβαίνουμε τι θα σήμαινε μια τέτοια ένωση για κείνους που θεωρούν ως αρχηγός τους τον Ιησού Χριστό και καταστατικό τους το ευαγγέλιό Του.

Ιωάννης Wesley

Αν και βιάζομαι να μιλήσω για το τι γινόταν στην Ελλάδα, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στην περίπτωση ενός ανθρώπου ο οποίος με την δραστηριότητά του ξεπερνά κάθε προσδοκία. Πρόκειται για τον Ιωάννη Wesley, (18^ος αιών) ενός εφημέριου της εκκλησίας της Αγγλίας με καταγωγή Πουριτανική από την πλευρά της μητέρας του, ο οποίος 100 χρόνια αργότερα κάνει την εμφάνισή του για να βάλει κι αυτός με την σειρά του το δικό του μικρό λιθαράκι στο λαμπρό οικοδόμημα του Κυρίου που λέγεται εκκλησία του Χριστού. Απογοητευμένος από την άψυχη και τυπική ζωή της εκκλησίας μετά και την απομάκρυνση των Πουριτανών, δίδασκε ότι οι Χριστιανοί έπρεπε να αναγεννηθούν και ν’ αποκτήσουν προσωπική εμπειρία με τον Χριστό μέσω του Αγίου Πνεύματος. Η εκκλησία δεν του επέτρεψε να κηρύττει, και τότε ο Wesley άρχισε να κηρύττει στους αγρούς, στις πλατείες και στους δρόμους! Από αυτόν προήλθε το κίνημα των Μεθοδιστών, οι οποίοι, αποσπασμένοι από την εκκλησία, δραστηριοποιήθηκαν σε πολλές ιεραποστολές ανά τον κόσμο.

Οι διωγμοί είχαν πάντα και τα καλά τους! Και έτσι, μπορούμε να πούμε ότι όλα συνεργούν για το καλό αυτών που αγαπούν τον Θεό, κάτι που ταιριάζει απόλυτα στην περίπτωση του Wesley. Οι Μεθοδιστές θεωρούνται πρωτοπόροι του Ευαγγελικού Χριστιανισμού και του πρώιμου Πεντηκοστιανισμού, καθώς αναζητούσαν και λάμβαναν το βάπτισμα στο Άγιο Πνεύμα. Η δράση τους είχε τεράστιες επιπτώσεις στην κοινωνία, καθώς έφεραν ηθικές αλλαγές και προσέφεραν πολλές υπηρεσίες στην χριστιανική κοινότητα και πέρα από αυτήν. Και μ’ αυτό κλίνω για να δούμε Τι γίνεται στην Ελλάδα…

Απόπειρα ανανέωσης στους κόλπους της Ορθοδόξου παράδοσης με τον Κύριλλο Λούκαρη (17^ος αιών)

Στην Ελλάδα έχουμε τον Κύριλλο Λούκαρη. (1572–1638) Ο Λούκαρης ήταν ένας απ’ αυτούς που προσπάθησε με την σειρά του ν’ αναμορφώσει την εκκλησία στην οποία ανήκε. Ως Πατριάρχης της Κωνσταντινουπόλεως της ορθοδόξου ομολογίας αρχές του 1600 προσπάθησε να συμμαζέψει τα του οίκου του από δεισιδαιμονίες, εικόνες, τον μοναχισμό, την μεσολάβηση και τα θαύματα των αγίων ενώ δεν παρέλειπε να κηρύττει στην Δημοτική! Παρά την έντονη αντίσταση και τις αντιρρήσεις, ο Λούκαρης συνέχισε την προσπάθεια του αν και τον κατηγόρησαν για πολλά. Στην πορεία, δολοφονήθηκε από τους Τούρκους δια πνιγμού με υπόδειξη “χριστιανών”. Πριν απ’ αυτό το θλιβερό γεγονός, σημαντική ήταν η συμμετοχή του στην μετάφραση της Καινής Διαθήκης σε εκλαϊκευμένη γλώσσα, γεγονός που την έφερε για πρώτη φορά ίσως ποιο κοντά στους απλούς ανθρώπους…Λέγεται πως δεν υπήρχε τότε το απαραίτητο πνευματικό υπόβαθρο για να βρουν απήχηση οι προσπάθειες του Λούκαρη και ίσως να ήταν αλήθεια, -αν αναλογισθούμε την δυσκολία με την οποία έφταναν οι Κ.Δ. στους ανθρώπους,- αλλά τι μ’ αυτό; Ο σπόρος που έριξε ο Λούκαρης άρχισε να καρπίζει.

Τον 19^ο αιών οι προσπάθειες ανανέωσης συνεχίστηκαν με τον Αδαμάντιο Κοραή, Θεόκλητο Φαρμακίδη και Νεόφυτο Βάμβα

Εδώ στην Ελλάδα, άνδρες όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Θεόκλητος Φαρμακίδης και Νεόφυτος Βάμβας επικριτές της θρησκευτικής δεισιδαιμονίας, της άγνοιας του κλήρου και πρακτικών όπως το Άγιο Φως συγκρούονται, και δίνουν σφοδρές μάχες για την αναμόρφωση της Ορθοδόξου χριστιανικής παράδοσης, και την μετάφραση της Καινής Διαθήκης στην Νεοελληνική που τελείωσε το 1850!

Ο Κοραής έλεγε σ’ όλους τους τόνους πως «Μόνον τοῦ Εὐαγγελίου ἡ διδαχὴ ἐμπορεῖ νὰ σώσῃ τὴν αὐτονομίαν τοῦ Γένους», ενώ συχνά παρότρυνε τους ιερείς να αρχίσουν να κηρύττουν και να εξηγούν την Αγία Γραφή μέσα στις εκκλησίες, για την οποία έλεγε ότι «ἂν καὶ εἶναι ἔργον αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ», έχει φθαρεί από την επίδραση της ανθρώπινης κακίας ώστε «ἡ σημερινὴ θρησκεία δὲν εἶναι πλέον ἡ αὐτὴ καὶ ἀπαράλλακτος θρησκεία, καθὼς ἐξῆλθεν ἀπὸ τὰς χεῖρας τοῦ Ἰησοῦ». Αν και ονομάστηκε διδάσκαλος του έθνους, παρόλα αυτά κάποια από τα έργα του καταδικάστηκαν από το Οικουμενικό πατριαρχείο καθώς έκριναν ότι τους έθιγε.

Ο Θεόκλητος Φαρμακίδης ήταν λόγιος κληρικός, κορυφαίος νεοέλληνας διαφωτιστής και διδάσκαλος του Γένους. Είχε την θέση πως η Αγία Γραφή έπρεπε να μεταγλωττιστεί στην απλή νεοελληνική ώστε να μπορεί να γίνει κατανοητή από το λαϊκό πλήθος, θέση που του κόστισε κριτικές από συντηρητικούς κύκλους. Άφησε ένα πλούσιο συγγραφικό και εκδοτικό έργο, με σπουδαιότερο κατ’ εμέ «η Καινή Διαθήκη μετά Υπομνημάτων αρχαίων», με αναφορά στην ερμηνεία της υπό του Ε. Ζιγαβινού. Ιδιαίτερα ταπεινός στο φρόνημα καθώς ήταν, όταν του προσφέρθηκε ο «Μεγαλόσταυρος τού Σωτήρος», ως αναγνώριση των υπηρεσιών του στο έθνος, ο Φαρμακίδης αρνήθηκε να τον παραλάβει λέγοντας: «Εάν τι καλόν έπραξα, το εμόν καθήκον εξετέλεσα. Ικανή δε μοι έσεται αμοιβή η συνείδησις, ότι εξεπλήρωσα τούτο». Τι να πεί κανείς…Μόνο ένας άνθρωπος που έχει ελεύθερη σκέψη μπορεί να μιλήσει έτσι, την οποία δεν θέλησε να περιορίσει, ακόμα κι όταν οι φιλελεύθερες ιδέες του τον έφεραν αντιμέτωπο με την Εκκλησία, που παρ’ όλες τις υπηρεσίες που πρόσφερε σε αυτήν, τον απομόνωσε για μεγάλο χρονικό διάστημα!

Ο Νεόφυτος Βάμβας χειροτονήθηκε αρχιμανδρίτης, υπήρξε λόγιος, Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, και διδάσκαλος του Γένους σ’ εποχές ταραγμένες. Μετέφρασε μεταξύ των άλλων την Παλαιά Διαθήκη από το Εβραϊκό κείμενο ενώ προχώρησε και στην μετάφραση της Κ.Δ. σε απλή γλώσσα, εν μέσω αντιδράσεων από εκκλησιαστικούς παράγοντες και προσωπικών επιθέσεων! Ο ίδιος ο Βάμβας έλεγε πως, «όστις εμποδίζει την μετάφραση των γραφών κλείει την Βασιλεία του Θεού έμπροσθεν των ανθρώπων και υπόκειται εις “το Ουαί”, εις το οποίο καταδίκασε ο Κύριος ημών τους Γραμματείς και Φαρισαίους». Τι αγώνας για να φτάσει η Καινή Διαθήκη του Κυρίου μας στα χέρια και του ποιο απλού πιστού! Εμείς όμως κι όσοι μελετούν το έργο του, ευλογούμε τον Θεό γι αυτόν τον άνθρωπο και για όλους εκείνους που συνέβαλαν για τον ίδιο λόγο.

Το Ευαγγελικό κίνημα, Ιωνάς Κιγκ- Μιχαήλ Καλοποθάκης

Τον ίδιο καιρό περίπου έφτασε στην Ελλάδα ο Αμερικανός φιλέλληνας Ιωνάς Κιγκ,(1792-1869) ο πρώτος Ευαγγελικός ιεραπόστολος που ήρθε στην χώρα μας. Ο Κιγκ με τον Έλληνα ιατρό Μιχαήλ Καλοποθάκη,(1858) ήταν αυτοί που με την δράση τους προλείαναν το έδαφος για την ίδρυση στην Ελλάδα της πρώτης Ευαγγελικής Εκκλησίας.(1871).Ο πρώτος, εκτός από ευαγγελιστικό έργο προσέφερε σπουδαίες υπηρεσίες και στο έθνος, μάλιστα σε καιρούς δύσκολους, παρόλα αυτά διώχτηκε ανηλεώς για την δράση του από τους συνήθεις συντηρητικούς κύκλους. Στον δεύτερο, τον Μιχαήλ Καλοποθάκη οφείλει ουσιαστικά την ίδρυσή της η Α΄ Ευαγγελική Εκκλησία Ελλάδας με κέντρο της την Αθήνα. O πεζογράφος Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο οποίος ήταν ένας από τους τακτικούς αναγνώστες της «Εφημερίδας των Παίδων», μια από τις δραστηριότητες του Καλοποθάκη έλεγε: Χρωστώ όμως να ομολογήσω, πως κι η «Εφημερίς των Παίδων» με ωφέλησε πολύ και μου τόνωσε το θρησκευτικό αίσθημα, που είναι υπεράνω από κάθε δόγμα και κάθε αίρεση…” Το άλλο πάλι που έκανε, ήταν να οργώσει όλη την Ελλάδα διαδίδοντας την Κ.Δ μαζί με νέους χριστιανούς τους οποίους προσέλαβε για την δουλειά αυτή! Ενέργειες που αν μη τι άλλο δείχνουν έναν άνθρωπο που αγαπάει ανιδιοτελώς τον Λόγο του Θεού. Η συνεχής όμως επίθεση μιας μερίδας Oρθόδοξων κληρικών, είχε σαν συνέπεια να δημιουργηθεί ένα πολύ εχθρικό κλίμα για τον Καλοποθάκη και για την Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία. Ο Καλοποθάκης έλεγε κάτι που παραμένει επίκαιρο πάντοτε: Ότι «το έθνος έχει ανάγκη πνευματικής αναμορφώσεως, και ότι η αναμόρφωση αυτή πρέπει να γίνει με το Ευαγγέλιο και με βάση αυτό και μόνο».

Με το ένα πόδι στον 20^ο αιώνα

Ένα δεύτερο κύμα ιεραποστολικής δράσης απλώνεται από μέρος των Ευαγγελικών προς την Μικρά Ασία, οι οποίοι καταφέρνουν και ιδρύουν σε κάποια μέρη εκκλησίες. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή, (1922) όπως οι περισσότεροι Έλληνες το ίδιο κι αυτοί επιστρέφουν στην Ελλάδα και ενώνονται με τους εδώ ευαγγελικούς συμπατριώτες μας. Αποτέλεσμα ήταν ιδρύσουν αρκετές εκκλησίες σ’ όλη την Ελλάδα, 30 περίπου στον αριθμό με την μεγαλύτερη στην Κατερίνη. Η δράσης τους, τόσο της Α΄ όσο και της Β΄ Ευαγγελικής Εκκλησίας,(1929) η οποία προέκυψε από τα μέλη που ήταν πρωτύτερα στην Μικρά Ασία ήταν πολύπλευρη, αφού εκτός από τον ευαγγελισμό του πληθυσμού με βάση την Αγία Γραφή έκαναν και κοινωνικό έργο ιδρύοντας σχολές, κατασκηνώσεις, κέντρο αποτοξίνωσης για τοξικομανείς, γηροκομείο, κέντρο παροχής τροφής για τους μετανάστες, κέντρα υποστήριξης εκδιδομένων γυναικών κ.αλ.

Πολλά χρόνια αργότερα(1960) μέσα στις τάξεις των Ευαγγελικών ΚΑΙ ΌΧΙ ΜΟΝΟ, αλλά και στους Καθολικούς, και στους ορθοδόξους, θα κάνουν την εμφάνισή τους θύλακες του χαρισματικού κινήματος του Πεντηκοστιανισμού, ώστε να πάρουν κι αυτοί μια γεύση της ΝΕΑΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ. Οι Ευαγγελικές Εκκλησίες, με την όποια μορφή η επωνυμία τους,- δεν έχει σημασία,- γνώρισαν μεγάλη άνθηση κατά τον 19^ο αιώνα ενώ με την δράση τους, συνέβαλαν πάρα πολύ στην διάδοση του Ευαγγελίου στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο. Σ’ αυτούς αποδίδεται η ίδρυση των Κυριακών σχολείων που λειτουργούσαν παράλληλα με τις εκκλησίες, ενώ συμμετείχαν έντονα στους αγώνες για την αργία της Κυριακής.

Αντί άλλου επίλογου

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΘΕΟ ΓΙΑ ΌΛΟΥΣ ΕΣΑΣ ΕΚΕΙ ΕΞΩ ΠΟΥ ΚΟΠΙΑΣΑΤΕ ΓΙΑ ΝΑ’ ΧΟΥΜΕ ΕΠΙ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΜΑΣ ΤΗΝ Κ.Δ. ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΣΑΣ.

ΣΤΟ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΙΑΝΙΚΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΜΕ ΤΟ ΟΠΟΊΟ Θ’ ΑΣΧΟΛΗΘΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ, ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟ ΑΓΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΤΟΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΝ!

Τέλος του 4^ου μέρους.

γιαννης μαστορακος