Η ερυθρά παλίρροια
Τον Φεβρουάριο του 2016 “βάφτηκαν” Κόκκινα τα νερά του Θερμαϊκού Κόλπου στη Θεσσαλονίκη, καθώς έκανε και πάλι την εμφάνισή του το φαινόμενο της “ερυθράς παλίρροιας”.
Η ερυθρά παλίρροια που χαρακτηρίζεται από την έντονη μυρωδιά και την “περίεργη” απόχρωση που παίρνουν τα νερά, εμφανίστηκε νωρίτερα φέτος λόγω των καιρικών συνθηκών και των υψηλών θερμοκρασιών. Θα κρατήσει μία εβδομάδα με δέκα μέρες. Δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί, θα κάνει τον κύκλο της” δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής του τμήματος Χημείας Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, Κωνσταντίνος Φυτιάνος.
Όπως αναφέρουν οι αρμόδιοι επιστήμονες, το φαινόμενο της “ερυθράς παλίρροιας” εμφανίζεται εδώ και πολλά χρόνια στο Θερμαϊκό Κόλπο, συνήθως δύο φορές το χρόνο.
Ερυθρά παλίρροια είναι η κοινή ονομασία ενός φαινομένου γνωστού ως άνθιση φυτοπλαγκτού (μεγάλη συγκέντρωση υδρόβιων μικροοργανισμών) όταν αυτή προκαλείται από μερικά είδη δινομαστιγωτών και έχει κοκκινωπό έως καφετί χρώμα. Η ερυθρές παλίρροιες είναι φαινόμενα ταχείας συσσώρευσης φυτοπλαγκτού των αλμυρών, γλυκών και μικτών νερών, στη στήλη του νερού με αποτέλεσμα τον χρωματισμό των επιφανειακών νερών. Συνήθως συμβαίνει σε παράκτιες περιοχές.
Μερικές ερυθρές παλίρροιες σχετίζονται με την παραγωγή βιοτοξινών, την εξάντληση του διαλυμένου στο νερό οξυγόνου και άλλες βλαβερές επιπτώσεις και γενικά τέτοιες εξάρσεις στην άνθιση του φυτοπλαγκτόν περιγράφονται ως επιβλαβείς ανθίσεις φυτοπλαγκτού. Οι πιο εμφανείς επιπτώσεις αυτών των ειδών ερυθρών παλιρροιών σχετίζονται με τη θνησιμότητα της ιχθυοπανίδας, πελαγικής και παράκτιας, της ορνιθοπανίδας, των υδρόβιων θηλαστικών και άλλων οργανισμών.
Αίτια {ανθρωπογενή, αύξηση της θερμοκρασίας και της ποσότητας των υδάτων}
Η ρύπανση των παράκτιων και εσωτερικών νερών από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και η συστηματική αύξηση των θαλασσινών νερών είναι παράγοντες που συνεισφέρουν στην παρουσία ερυθρών παλιρροιών.
Σε παγκόσμιο επίπεδο γνωστές περιπτώσεις ερυθρών παλιρροιών έχουν υπάρξει, με διάφορες εντάσεις και επιπτώσεις, στη Φλόριντα, την Μοντάνα, το Ρόουντ Άιλαντ των Η.Π.Α., τον κόλπο του Μεξικού, το Μπελίζ και πολλές άλλες περιοχές.
Στην Ελλάδα το πιο γνωστό παράδειγμα ερυθράς παλίρροιας είναι αυτό της Θεσσαλονίκης και πιο συγκεκριμένα του Θερμαϊκού κόλπου με πρώτη εμφάνιση το 1988 του Μαΐου του 2011 και η πιο πρόσφατη τον Φεβρουάριο του 16
Τα αίτια που προκάλεσαν την ερυθρά παλίρροια στον Θερμαϊκό κόλπο είναι κυρίως ανθρωπογενή. Αστικά λύματα και γεωργικά λιπάσματα που καταλήγουν, ακόμη και χωρίς να έχουν υποστεί επεξεργασία, στη θάλασσα είναι οι κύριοι λόγοι που προκαλούν εύτροφο περιβάλλον, όπου οι μικροοργανισμοί βρίσκουν πλεόνασμα τροφής, και σε συνδυασμό με άλλες ευνοϊκές περιβαλλοντικές συνθήκες (ζέστη, ηλιοφάνεια) και φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής (μικρό βάθος, μικρός ρυθμός ανανέωσης νερού), πληρούνται ικανές προϋποθέσεις για να υπάρξει φυτοπλαγκτική άνθιση.
Η μετέπειτα αποσύνθεση του φυτοπλαγκτού δημιούργησε υποξικές συνθήκες στα νερά του κόλπου με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η ιχθυοπανίδα της περιοχής καθώς και οι κοντινές καλλιέργειες μυδιών.
Αυτουργοί της υπόθεσης των ερυθρών παλιρροιών στον Θερμαϊκό κόλπο είναι μερικά είδη τριών γενών δινομαστιγωτών, του Noctiluca, του Prorocentrum κι του Dinophysis, με το τελευταίο μάλιστα να παράγει τοξίνες που στο παρελθόν έχουν δράσει επιβλαβώς σε βάρος ζωϊκών οργανισμών.