Ο Θεός: Πώς τον κατανοούμε
Από πολύ παλιά, οι άνθρωποι πίστευαν στην ύπαρξη πολλών θεών, όπως και κυρίων, είτε στον ουρανό είτε στη γη (Α΄Κορ.8:5). Στην αρχαιότητα, η λέξη που χρησιμοποιούσαν για να τους προσφωνούν ήταν «θιός», «σιός» ή «θεύς», ενώ για τις θηλυκές θεότητες χρησιμοποιούνταν ο όρος «θέαινα» ή «θεά». Όλες αυτές οι έννοιες παραπέμπουν σε πολυθεϊστικές θρησκείες, με θεότητες που είχαν ανθρώπινα χαρακτηριστικά, και η αντίληψη αυτή επηρεάζει πολλές από τις αρχαίες θρησκευτικές πεποιθήσεις.
Η Σχέση του Θεού με τη Δημιουργία
Προσπαθώντας να κατανοήσουμε τις ιδιότητες του Ενός Θεού, αναγνωρίζουμε πως αυτές εκδηλώνονται μέσα από τη Δημιουργία και τις Γραφές. Η παρατήρηση του κόσμου γύρω μας και η σύγκριση με τις διδασκαλίες της Αγίας Γραφής μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε την έννοια του Θεού, έστω και μερικώς. Η λέξη «Θεότητα» προέρχεται από την αρχαία ελληνική παράδοση και περιγράφει το σύνολο των χαρακτηριστικών του Θεού, τα οποία υπερβαίνουν κάθε άλλη έννοια. Η μελέτη των Γραφών (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) ολοκληρώνει αυτή την κατανόηση, βοηθώντας μας να προσδιορίσουμε τον Θεό ως Δημιουργό του κόσμου.
Αδιέξοδα στις Ανθρώπινες Προσπάθειες Κατανόησης του Θεού
Οι άνθρωποι από την αρχαιότητα προσπαθούσαν να κατανοήσουν την ουσία του Θεού, αλλά συχνά κατέληγαν σε αδιέξοδα. Αυτές οι προσπάθειες συνεχίζονται μέχρι σήμερα, χωρίς να οδηγούν σε ικανοποιητικά συμπεράσματα. Μάλιστα, η απόλυτη κατανόηση του Θεού δεν θα μας έκανε ν’ απαλλαγούμε από τη βαρυθυμία που εμποδίζει την αναγνώριση της Δημιουργικής Του δύναμης. Οι αδιέξοδοι συνειρμοί συχνά μας οδηγούν στο να λατρεύουμε τη Δημιουργία, παραβλέποντας την υπεροχή του Δημιουργού. (Πραξ.1:25) Όπως έχει αποδειχθεί, η επιμονή μας να βρούμε αποδείξεις για την ύπαρξή Του συχνά μας κρατά σε μια κατάσταση αμφιβολίας και απιστίας.
Η Αντίληψη του Θεού και η Επιδίωξη Απόδειξης
Πολλοί, όπως οι Έλληνες, απαιτούν αποδείξεις για την ύπαρξη του Θεού με έναν τρόπο που υποδεικνύει ότι δεν τις χρειάζονται πραγματικά. Η επιμονή για αποδείξεις δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο αμφισβήτησης που εμποδίζει τη βαθιά κατανόηση της Θείας φύσης και του έργου Του…Σκοντάφτουμε τόσο, όσο χρειάζεται για να παραμένουμε σκυθρωποί και μελαγχολικοί στο βάθος μιας σπηλιάς, όπως εκείνης, με το λιγοστό φως των ιδεών και των σκιών του Πλάτωνα! (Α΄Κορ.1:21,Εκκλ.1:7)
ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ αποδείξεις περί της υπάρξεως του Θεού αλλά με τρόπο σαν να μην τις χρειαζόμαστε! Αλλά έστω ότι τις είχαμε, αλήθεια, θα τις κατανοούσαμε; Ο Χριστός μιλάει για ΕΠΙΓΕΙΑ πράγματα και δεν καταλαβαίνουμε, πόσο μάλλον όταν μας λέει για τα ΕΠΟΥΡΑΝΙΑ…(Ιωαν.3:12, Α΄Κορ.15:35)
Παραδομένοι σε ψεύτικες και αδόκιμες αντιλήψεις
Οι άνθρωποι, πολλές φορές, φοβούνται την αποδοχή του Θεού ως Δημιουργού και αναζητούν άλλες εξηγήσεις για τη ζωή και τον κόσμο, προσκολλούμενοι σε εσφαλμένες και αδόκιμες θεωρίες. Η αμφισβήτηση του Θεού είναι παρούσα και στις σύγχρονες κοινωνίες, όπου η πίστη του 51% του πληθυσμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ούτε ισχυρή ούτε ειλικρινής. Όλοι αυτοί καταφεύγουν σε θεωρίες όπως ο αθεϊσμός, ο πανθεϊσμός και ο υλισμός, οι οποίες απορρίπτουν την ιδέα του Θεού και προσφέρουν μια ματαιότητα και μια έλλειψη ουσίας στην κατανόηση της ύπαρξης. (Ψαλ.14:1, Β΄Πετρ.3:18)(Α΄Κορ.1:21)
Τα Είδωλα ως Μέσο Εξουσίας και Έλεγχου
Εκτός από τα φιλοσοφικά ρεύματα, τα είδωλα αποτέλεσαν ένα ακόμα μέσο για την επιβολή φόβου και ελέγχου στις κοινωνίες του παρελθόντος. Έτσι λοιπόν, πολιτισμοί που άκμασαν, λαοί που πρωταγωνίστησαν, αυτοκράτορες, φιλόσοφοι και άνθρωποι του πνεύματος που τους εκπροσώπησαν, ο καθένας για τον δικό του λόγο, υπερκέρασαν την αλήθεια Ενός Δημιουργού Θεού, καταφεύγοντας σε χειροποίητους θεούς που αναπαριστούσαν τα ανθρώπινα πάθη και ανάγκες. Κατασκευασμένοι καθώς ήταν με στοιχεία του υλικού κόσμου κι ανθρώπινες προδιαγραφές, ΔΕΝ ξεπέρασαν ποτέ τον νου και τα συναισθήματα των ανθρώπων δημιουργών τους, τις αρετές τους, τα ελαττώματά τους, τις δυνάμεις τους, τον τόπο κατοικίας τους… (Πραξ.17:24) Αυτός ο τρόπος λατρείας, όπου οι άνθρωποι καταφεύγουν σε υλικούς θεούς για να εξασφαλίσουν ευνοϊκές συνθήκες, έχει κάποια παραλληλία με τη σύγχρονη λατρεία των αγίων στις πόλεις, καθώς και στις δύο περιπτώσεις οι άνθρωποι επιδιώκουν να βρουν προστασία και καθοδήγηση για τις ανάγκες και τους φόβους τους, γεγονός που δείχνει την επανάληψη των ανθρωπίνων αναγκών και φόβων στην ιστορία.
Οι πολιούχοι άγιοι και οι προστάτιδες θεότητες των αρχαίων πόλεων
Στους αρχαίους Έλληνες όπως παρόμοια και στους λαούς της Ανατολής, παρ’ εκτός των Εβραίων, τους ήταν εξαιρετικά άβολο να πιστεύουν σ’ ένα Δημιουργό Θεό ο οποίος θα μπορούσε να έχει τα πάντα στην δική Του πρόνοια. (Πραξ.19:24)
Καθώς είχαν την δικής τους οπτική στο θέμα αυτό, –επειδή πίστευαν πως οι θεοί ήταν ΜΟΝΟ εγγυητές της αρμονίας που είχε ο κόσμος σε μια δημιουργία που υπήρχε πάντοτε, – μοίρασαν διαφορετικές εξουσίες και ικανότητες, σε τόσους θεούς, όσοι και ο αριθμός των πόλεών τους και ακόμη περισσότερο! (Ιερ.11:13)
Σας θυμίζει κάτι αυτό; Οι πολιούχοι άγιοι των σύγχρονων πόλεων, όπως λατρεύονται από κάποιους, τι λέτε, έχουν σχέση με την πρακτική, την νοοτροπία και τις τιμές που απέδιδαν οι άνθρωποι στις αναρίθμητες προστάτιδες θεότητες των πόλεων της αρχαιότητας; Σήμερα μάλιστα, κάποιες πόλεις λατρεύουν και αποδίδουν τιμές σε παρά πάνω από έναν «άγιο», για να ταιριάξουν σχεδόν απόλυτα με ότι έκαναν π.χ. οι Αθηναίοι, οι οποίοι για να εξασφαλίσουν την εύνοια των περισσοτέρων θεοτήτων, κατασκεύασαν έναν επί πλέον βωμό αφιερωμένο στον «άγνωστο θεό,» για την περίπτωση που είχαν ξεχάσει κάποιον, καθησυχάζοντας έτσι την συνείδησή τους! (Πραξ.17:23)
Η Αλήθεια του Θεού μέσα από τη Δημιουργία
Παρατηρώντας όμως σε βάθος χρόνου τις προσπάθειες των ανθρώπων στο θέμα αυτό, βλέπουμε, πως μετά την Αρχαϊκή περίοδο με τις δοξασίες της που εν συντομία περιγράψαμε, στους Ελληνιστικούς χρόνους πλέον, κάποιοι από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, με μόνα μέσα τις αισθήσεις τους, τα συναισθήματά τους και τον νους τους, κατάφεραν να σχηματίσουν ψήγματα μιας άλλης αλήθειας μεταξύ των συγχρόνων της εποχής τους, μετακινούμενοι από την μέχρι τότε αντίληψη που θεωρούσαν μεταξύ άλλων Τον Θεό σαν μια αόριστη δύναμη. Τώρα Τον ανακαλύπτουν, ως υπερβατική οντότητα δια της δημιουργίας! Ίσως να είχαν επηρεαστεί κάπως και από την θρησκεία των Εβραίων, που ήταν ο μόνος λαός στον κόσμο που δεν ήταν ειδωλολάτρες.
Τα πράγματα αρχίζουν να μπαίνουν μάλλον σε μια σειρά, αφού την ίδια πάλι περίοδο, όπου η Ελληνική γλώσσα περισσότερο κατανοητή στους απλούς ανθρώπους και πολύ ποιο διαδεδομένη από ποτέ άλλοτε σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, βοηθάει τον απόστολο Παύλο να διακηρύξει πως όλοι έχουμε κάποια γνώση του Θεού μέσω της Δημιουργίας και δεν έχουμε καμία δικαιολογία για την άγνοιά μας. Η Δημιουργία μας αποκαλύπτει την Πατρική πρόνοια και τη σοφία του Θεού, που συνεχώς μας παρέχει τις ανάγκες μας.
Είναι η νέα δεσπόζουσα αλήθεια έναντι όλων των άλλων από τότε έως σήμερα, καθότι και η νέα θρησκεία, όπως ονόμαζαν τον χριστιανισμό, αποδυνάμωσε τους ψεύτικους θεούς των ειδωλολατρών στις συνειδήσεις των απλών ανθρώπων, προφανώς εξ αιτίας του κακού χαρακτήρα που τους είχαν προσδώσει οι εκπρόσωποί τους και τις ομοιότητές τους με την έκπτωτη ανθρώπινη φύση, αφού τους παρουσίαζαν ως εριστικούς και φιλόνικους. Παρ’ όλα ταύτα, ποτέ δεν πέρασαν ως απολιθώματα στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, επειδή οι άνθρωποι εξακολουθούν για τους λόγους που είπαμε στην αρχή, να συγκαλύπτουν την αλήθεια εξ αιτίας της ασέβειας που επιδεικνύουν.
Εν πάση περιπτώσει, όποιος ενδιαφέρεται και νομίζει, ότι μπορεί να ωφεληθεί από τον ψαλμωδό που έλεγε πως, «οποιος είναι σοφός, ας τα παρατηρεί αυτά και θα καταλάβει τα ελέη τού Κυρίου», τότε ας κάνει όπως αυτός. (Ψαλ.107:43)
Η Πίστη ως Κλειδί για την Κατανόηση του Θεού
Η πίστη, αν ενεργοποιηθεί με το σωστό τρόπο, μπορεί να μας ταξιδέψει πολύ πιο μακριά από ό,τι βλέπουμε με τα μάτια μας. Η πίστη στο Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού έχει τη δύναμη να αποκαλύψει τα μυστήρια του Θεού και να μας καθοδηγήσει στην αλήθεια. Όπως ο Θωμάς αναγνώρισε τον Χριστό μετά την Ανάστασή Του, έτσι και εμείς, μέσω της πίστης, μπορούμε να αναγνωρίσουμε την παρουσία του Θεού στη ζωή μας. Η πίστη είναι το όχημα που μας επιτρέπει να εισέλθουμε στον κόσμο των «μη βλεπόμενων», αποκαλύπτοντας τα θεία μυστήρια που είναι προορισμένα για εκείνους που αγαπούν τον Θεό. (Α΄Κορ.2:9, Λουκ.10:22, Ματθ.7:7)
Η Λογική και η Εμπειρία στην Κατανόηση του Θεού
Η Λογική είναι ένας μηχανισμός που διαθέτει ΜΟΝΟ το ανθρώπινο είδος, για να συλλογίζεται, να ερευνά και να διακρίνει το σωστό από το λάθος. Εάν τώρα, κατευθύνουμε με ορθολογισμό τις σκέψεις μας, όπως οι περισσότεροι κάνουν, για το ποια είναι η ουσία Του Θεού και ποια η προέλευσή Του, τότε θα είμαστε μονίμως προς το χάσιμο! Έναν τέτοιο τρόπο έρευνας δεν τον συμμερίζονται πλέον ούτε οι σύγχρονοι ψυχαναλυτές, για τον λόγο ότι είναι παλιομοδίτικος… Μπορεί να είναι ένας τρόπος αλλά όχι ο μόνος…Ο άλλος είναι να χρησιμοποιούμε την εμπειρία μέσω των αισθήσεων, την παρατήρηση δηλαδή, και την μελέτη του Ευαγγελίου. Η πίστη συνδέει τις γνώσεις μας με την πραγματικότητα του θείου, προκειμένου να αποφύγουμε τη λανθασμένη κατεύθυνση και να οδηγηθούμε στη σωστή ανακάλυψη της ύπαρξης Του.
γιαννης μαστοράκος